бір кірпіш

(Traduction française ci-dessous)

2022 жылдың шілдесі. Франция, Тулуза қаласы

Тулуза вокзалынан шыққан сәттен бастап мен телефоныма хабарлама жаза бастадым :
«Мен вокзалдың алдында тұрмын. Сіздер жақында келесіздер ме?»

Мен өмірден үйренген бір қағиданы ұстандым : «Кездескен әр жаңа адам маған бір жол көрсетеді немесе бір нәрсе үйретеді.». Мені кім қарсы алатынын білмедім. Ер адам ба, әйел ме — бәрібір, менің тезірек байланыс орнатқым келді. Мен француз тілім әлі де сәл «механикалық» болса да, дайын едім : «Bonjour!», «Comment allez-vous?» — деп айтуға, бірақ кімге айтарымды білмедім.

Бөгде адамдардың ортасында қалған бала сияқты, көзім әр бағытқа қарап, әрбір кетіп бара жатқан адамнан үміт іздегендей еді. Бір адам маған жақындап, қысқаша сөйлей бастады. Мен тек «Bonjour!» және «Comment allez-vous?» деген сөздерді ғана түсіндім. Мен тез жауап бердім: «Pardon!», содан кейін телефонымнан картаны ашып, жолға шықтым. Мұнда жақсы киінген адамдардың да кейде ақша сұрайтынын кейін түсіндім.

Мені қарсы алуға тиіс адам кешігіп қалды. Тек екі жылдан кейін ғана мен мұның себебін түсіндім: мұны «тулуздық ширек сағат» деп атайды — яғни, жергілікті дәстүр бойынша бәрі сәл кешігеді екен. Ал мен болсам, кеше ғана алған қағаз картамды қарап, өз бетіммен көрсетілген мекенжайға бардым. Арқамда және иығымда киімге толы сөмкелерім бар еді. Қолымда жастық салынған бір сөмке болды — неге екенін білмеймін, бірақ ол сөмке маған киімнен де қымбат болатын.

Шілде айының жазы еді. Күн мені ыстық сәулесімен қарсы алды. Ол терімнің әр бөлігін өбіп, мені құшағына алғандай болды. Біраз уақыттан кейін мен де бөтендердің арасындағы бір бөтенге айналдым.

Бұл маған балалық шағымды еске түсірді: көрші балалармен қамыстардың арасында тығылмақ ойнайтынбыз.
Ойынның шарты — мүмкіндігінше ұзақ қозғалмай тұру және басқалардың ең кішкентай қимылын немесе дыбысын бірінші болып байқау еді.

Автобус аялдамасына жақындағанда, кенет менің ойыма бір сұрақ келді: «Неліктен мен?». Сол сәтте жауап та табылды : «Құдайдың сен үшін жоспары бар.». Егер мен осында болсам, егер Құдай солай қалаған болса, мен бұл жаңа елге, жаңа ортаға бейімделіп, өз үлесімді қосуым керек. Ұлы қазақ ақыны Абай Құнанбайұлы айтқандай:
«Сен — дүниенің бір кірпіші, өз орныңды тап.». Мен әлі де сол өз орнымды, өз кірпішімді іздеп келемін.

Аптап ыстыққа қарамастан, ойлар мен естеліктер мені баурап алды. Біз лифтіге міндік, менің сөмкелерімсіз.
Қасымда — Франс Хоризон ұйымының директоры әйел бар еді. Ол мейірімді жымиып, маған жаңа бөлмемнің есігін ашып, ешкім маған жамандық жасамайтынына көз жеткізгісі келді. Сосын ұйым қызметкерлерінің бәрімен мені таныстырды.

Маған арнайы әлеуметтік қызметкер тағайындалды. Мен мұндай мамандық бар екенін бұрын естімеген едім. Маған Майуэнн есімді жас әйел жәрдемші болып бекітілді. Ол бүгінге дейін менің барлық сұрақтарыма жауап беруден жалыққан емес — тіпті мен әлі түсінбейтін сұрақтарыма да. Бұл тек француз халқының қонақжайлылығы емес, бұл — нағыз адамдық.

Адам не істесе де, ол өзіне қайта оралады — бумеранг сияқты. Өз өмірімді сезінген сәттен бастап мен ешқашан өзгелерге көмектесуден бас тартқан емеспін. Майуэнн — менің әлеуметтік қызметкерім — өмірімдегі ең маңызды адамдардың бірі болды. Бірінші күннен бастап ол маған шыдамдылықпен барлық әкімшілік істерді түсіндіріп келеді. Ол тіпті менің екі жылдық салық құжаттарымды алуыма көмектесті, менің жағдайымда салық төлемесем де.
Бірақ бұл бәрібір маңызды еді.

Juillet 2022. Ville de Toulouse, FRANCE

Dès que je suis sorti de la gare de Toulouse, j’ai commencé à écrire un message sur mon téléphone : « Je suis devant la gare. Allez-vous arriver bientôt ? ». J’applique un principe que j’ai appris dans la vie : « Chaque nouvelle personne que je rencontre m’indique un chemin ou m’enseigne quelque chose. » Je ne savais pas qui venait me chercher. Un homme, une femme ? Peu importe, mon envie de créer un lien rapidement ne faisait que grandir. Je m’étais préparé à dire, avec mon français encore mécanique : « Bonjour ! », « Comment allez-vous ? », sans savoir à qui je les adresserais.

Comme un enfant perdu dans une foule d’inconnus, mes yeux regardaient partout, suppliant presque, en voyant chaque personne partir dans telle ou telle direction.
 Un individu s’est approché et a commencé à me parler brièvement. Je n’ai compris que les mots : « Bonjour ! » et « Comment allez-vous ? ». J’ai répondu rapidement : « Excusez-moi ! », puis j’ai consulté la carte sur mon téléphone et j’ai commencé à marcher. Apparemment, même les gens bien habillés ici peuvent demander de l’argent.

La personne censée venir me chercher était en retard. Ce n’est que deux ans plus tard que j’ai compris pourquoi : on appelle cela le « quart d’heure toulousain » — une tradition locale de toujours arriver avec un peu de retard. Alors, avec la carte en papier reçue la veille, j’ai trouvé l’adresse et me suis dirigé vers elle avec un sentiment de responsabilité. J’avais des sacs sur le dos et sur l’épaule, remplis de vêtements. Et dans mes mains, je tenais un sac contenant un oreiller — je ne sais pas pourquoi, mais ce sac m’était encore plus cher que mes vêtements.

C’était l’été en Juillet. Le soleil m’accueillait de toute sa chaleur brûlante.
 Il embrassait chaque partie de ma peau exposée, et me serrait dans ses bras.
 En peu de temps, moi aussi, je suis devenu un inconnu parmi les inconnus.
 Cela m’a rappelé un souvenir d’enfance, quand je jouais à cache-cache entre les roseaux avec les enfants du voisinage. Le but du jeu était de rester immobile aussi longtemps que possible, et d’être le premier à repérer le moindre mouvement ou bruit des autres.

Arrivé près d’un arrêt de bus, une question a soudain traversé mon esprit : «Pourquoi moi ? ». Une des premières réponses qui m’est venue à l’esprit fut : « Dieu a un plan pour toi».
 Si je suis ici, si Dieu l’a voulu, alors je dois m’intégrer dans ce nouveau pays, ce nouvel environnement, et apporter ma contribution au monde. Comme l’a dit le grand écrivain kazakh Abay Kounanbaïev : « Tu es comme une brique dans ce monde — trouve ta place dans le mur. » Je cherche encore où est ma place, cette brique que je dois être.

Malgré la chaleur accablante, ces souvenirs d’enfance et ces pensées philosophiques m’envahissaient.

Nous montions dans un ascenseur, sans mes sacs, accompagnés d’une femme — la directrice de l’association France Horizon. Avec un sourire bienveillant, elle m’a ouvert la porte de ma nouvelle chambre, déterminée à ce que personne ne me fasse de mal. Elle a ensuite commencé à me présenter chaque membre du personnel. Un assistant social m’était spécifiquement attribué. Un métier dont je n’avais jamais entendu parler auparavant.

Une jeune femme nommée Maïwenn avait été désignée pour m’accompagner.
Jusqu’à aujourd’hui, elle ne se lasse jamais de répondre à mes questions, même celles que je ne comprends toujours pas. Ce n’est pas seulement l’hospitalité du peuple français, c’est l’humanité à l’état pur. Tout ce que tu fais te revient un jour — comme un boomerang. Depuis que j’ai conscience d’ exister, je n’ai jamais hésité à aider les autres.

Maïwenn, mon assistante sociale, est devenue une des personnes les plus importantes de ma vie. Depuis le tout premier jour, elle m’explique avec patience toutes les démarches administratives que je ne comprends pas. Elle m’a même aidé à obtenir mes documents fiscaux pour deux ans, bien que je ne paie pas d’impôts dans ma situation.

C’était quand même essentiel.